Het ontstaan en de geschiedenis van de Parochie van Onze Lieve vrouw van Zeven Smarten

In 1636 heerste in deze streek de vreselijke volksziekte de pest. Er waren enkele families uit de gemeente die tot het ontstaan van de "Kapel" hebben bijgedragen.

Voordat ze stierven hebben ze een som geld ter beschikking gesteld voor het bouwen van een kapel. Later sloten er zich nog enkele bij aan.

In die tijd waren de protestanten hier de baas onder Frederik Hendrik en kreeg men geen vergunning om de kapel te bouwen. Men moest zelfs in het geniep ergens in een schuur de H. Mis opdragen. Ook de priesters mochten niet in het openbaar rondlopen in priesterkleding.

Tot 1644 heeft men moeten wachten met de bouw van de kapel. De Spanjaarden kregen het hier voor het zeggen en de koning van Spanje was katholiek.

En vanaf 1644 was de Kapel tot HeIden in het district Kessel een bedevaartplaats, de devotie tot de H. Maagd van de Zeven Weeën, en is dit gebleven tot de jaren 60 van de 20^e eeuw. In de tijd dat we bij het groot Hertogdom Gelder hoorde, was het met Kevelaer en Roermond de bekendste bedevaartplaats.

Tot 1830 is de kapel vier keer uitgebreid, omdat de kapel te klein was geworden om de pelgrims en de plaatselijke bevolking te herbergen vooral in de zomer.

In 1834 -1835 zijn de zijbeuken er aangebouwd en de toren in 1850. Het kruis was gemaakt door smid Hermkes. Er kwamen drie klokken in de toren, die op het oude kerkhof gegoten zijn. Het (horlogerie) uurwerk is geschonken door Johan Albert Bouwens van der Boye, Baron van Neerysche, Heer van Venray en Helden.

Zie voor de plaats in 1843 op: Aezel minuutplans.

Naar de zelfstandigheid.

Het eerste verzoek om zelfstandigheid, door burgemeester Hendrix aan de bisschop van Aken , dateert van 1807. De moederkerk lag in de zuidhoek van de gemeente (vroeger bij Kessel). Omdat mensen zo ver van de kerk woonden en in de winter door het donker over slechte wegen moesten lopen, waren ze binae een halve dag van huis en konden zich niet afwisselen. 

De tweede smeekbede in 1810 aan Napoleon voor een eigen parochie en twee missen op zondag, werd door hem persoonlijk met nee ondertekend.

In 1807 telde het gebied 1206 zielen, behorende bij kapel: de beide Beringen 303, Everlo 190, Hub 128, Panningen de hoofdplaats 341, en de Vosberg en Loo 244, Grashoek ?

In 1821 werd het bisdom Aken opgeheven en kwam Helden weer opnieuw bij het bisdom Luik. Weer een verzoek van burgemeester Engels om op zon en feestdagen 2 H. Missen te mogen celebreren, met een H. Mis konden de mensen zich niet afwisselen. Van Beringe uit gingen veel mensen 's zondags door de hei naar Meijel. En van de Grashoek gingen er veel naar Helenaveen.

Het jaar 1830, op 26 augustus, bracht de onafhankelijkheid van Kapel.

Juist de dag ervoor was te Brussel de opstand van België tegen Willem I en zijn regering losgebarsten.

Bij de Belgische opstand koos geheel Limburg behalve Maastricht de zijde van België. In Helden bracht dat 148 stemmen op, voor die tijd was dat veel.

De 'Capelle tot Heiden' heeft anderhalve eeuw haar minderjarigheid gekend.

Vroeger moest de parochie haar eigen pastoor onderhouden en dat bracht veel pastoors in moeilijkheden.  De pastoor werd veelal in natura betaald (vandaar de proof van een geslacht varken). Omstreeks 1825 telde de gemeente Helden 2139 zielen, de oude Moederkerk van Dorp als Hoofdplaats 268 zielen, Egchel 154, Onder en Eindt 199, Stogger 142, Zandberg 170 zielen, samen 933 zielen, bij Kapel: de beide Beringen 303, Everlo 190, Hub 128, Hoofdplaats Panningen 341, Vosberg en Loo 244, samen 1206 zielen.

Pastoor Hoemoet van Helden heeft het lang tegen weten te houden, maar tenslotte het hoofd heeft moeten buigen. De Moederkerk stond er na de scheiding niet rooskleurig voor, de inkomsten werden gehalveerd, terwijl er in Kapel veel plechtigheden plaatsvonden, in verband met de bedevaarten.

Ook werd er een scheidingslijn tussen de parochies getrokken.

Het oude kerkhof in Kapel.

De toestemming om een stuk grond tot kerkhof in te richten kreeg men in 1833, maar was pas in 1844 gereed, maar op een andere plaats dan eerst de bedoeling was.

De eerste school in Kapel.

De eerste school in Panningen was er sinds 1679, het huis van de rector diende tevens als school, in Heldendorp in 1560.

Begin 1800 was er nog geen leerplichtwet, 29 van de honderd mensen konden hun naam niet schrijven, alleen maar een kruisje zetten, dat twee derde het wel kon was geen slecht teken.

Lange vakantie

Vakantie was er van I juni tot 1 oktober, dat is vier maanden oogsttijd. In de wintermaanden gingen meer kinderen naar school dan in de rest van het jaar. In 1867 gingen in januari 164 kinderen naar school en in augustus 120. Naarmate er thuis werk was, kwamen er minder leerlingen naar school, totdat de leerplichtwet van 30 maart 1900 er kwam.

In 1825 konden 400 kinderen naar school. Het aantal kinderen dat in 1825 naar Dorpsschool gingen was 100 en naar de Kapelschool175. 120 kinderen gingen dus niet naar school.

De gemeente Helden telde in 1841 2575 zielen. Het aantal schoolgaande kinderen in Dorp: in maart 136 en in september 34, vanwege de oogsttijd. Er waren 70 gezinnen die het schoolgeld niet konden betalen.

In Kapel op school in maart 223 en in juli 116, armen 41. Arme kinderen mochten kosteloos Ieren. Er waren drie klassen. De beste leerlingen mochten aan de minder begaafde les geven.

De meubilering in de oude kerk

In 1852 schonk notaris Charles Guillon de kerk een nieuw orgel. Het oude uit 1828 was versleten. Voor die tijd zong men zonder orgel.

De drie klokken uit de oude kerk zijn op het oude kerkhof gegoten in 1851 en op 8 oktober gewijd.

Ook de klokken werden later naar de nieuwe kerk verplaatst.

In 1853 kwamen de monumentale altaren, daterend uit de 17^e eeuw, de zijaltaren uit 1766 kwamen later naar de nieuwe kerk. De barokke altaren zijn verkocht aan Oirschot in 1952. 

In 1864 kwam er een nieuw kruis op de toren gemaakt door smid Hermkes.

Bron: Panningen in vogelvlucht